Το Μοναστήρι Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή Η εκκλησία του μοναστηριού προήλθε από την ένωση τριών ναών: Του Αγίου Ηρακλειδίου, του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή και του ναού του Ακάθιστου Ύμνου ο οποίος παλαιότερα ήταν Λατινικό παρεκκλήσι. Μπροστά από τη νότια είσοδο της εκκλησίας του Μοναστηριού υπάρχει μεγάλο προαύλιο ανάμεσα σε δύο διώροφα μοναστηριακά κτήρια. Η αρχική είσοδος του μοναστηριού βρίσκεται νότια και οδηγεί στο εικονοφυλάκιο (παλιό δημοτικό σχολείο), στις ιαματικές πηγές και στο ενετικό γεφύρι που παλαιότερα ένωνε το χωριό με το μοναστήρι και την αγροτική περιοχή του Καλοπαναγιώτη. “Η εκκλησία του Μοναστηριού (απόσπασμα από ομιλία της Ευφροσύνης Ηγουμενίδου τον Αύγουστο του 1992) είναι σύνθεση διαφόρων κτισμάτων που ανήκουν δε διαφορετικές εποχές. Το αρχαιότερο οικοδόμημα είναι στα νότια, η εκκλησία του Αγίου Ηρακλειδίου του 11ου αιώνα (πρώτου επισκόπου Ταμασού και αρχιεπισκόπου) με κάτοψη εγγεγραμμένου σταυρού. Στο μέσο υπάρχει η νεώτερη καμαροσκέπαστη εκκλησία αφιερωμένη στον τοπικό Άγιο Ιωάννη Λαμπαδιστή. Οι δύο εκκλησίες έχουν κοινό νάρθηκα που προσκτίστηκε στο δυτικό άκρο τους γύρω στα μέσα του 15ου αιώνα, αρχικά καμαροσκεπής και σήμερα ξυλόστεγος. Στα τέλη του 15ου αιώνα ανήκει το ψηλό κτίσμα στα βόρεια που ήταν ίσως Λατινικό παρεκκλήσιο. Ολόκληρη η κατασκευή καλύπτεται από μια τεράστια δεύτερη προστατευτική στέγη με επίπεδα κεραμίδια. Το μοναστικά κτίσματα στη νότια πλευρά έχουν επιδιορθωθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Ενδιαφέροντα στοιχεία εδώ είναι ο ελιόμυλος και ο μικρός ληνός για το πάτημα των σταφυλιών στο ισόγειο της ανατολικής πτέρυγας. Σημαντικές τοιχογραφίες σώζονται στα εκκλησιαστικά κτίσματα που αναφέραμε. Οι αρχαιότητες, του 11ου αιώνα, αποκαλύφθηκαν από συντηρητές του Τμήματος Αρχαιοτήτων στην αψίδα της εκκλησίας του Αγίου Ηρακλειδίου. Καλύπτονται από την περίφημη σύνθεση του 12ου αιώνα που παριστά δωρητές μοναχούς σε στάση προσκύνησης. Από τη σειρά των τοιχογραφιών του 13ου αιώνα στον ίδιο ναό αξίζει να αναφερθεί η είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, που είναι η καλύτερα διατηρημένη. Η δεύτερη σωζόμενη σειρά τοιχογραφιών (που χρονολογείται γύρω στα 1400) αποτελεί μια μοναδική ακόμη και εκτός Κύπρου σύνθεση της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου. Πρόκειται για τον αφηγηματικό κύκλο σκηνών – πάνω από 30 – της Καινής Διαθήκης. Η εκκλησία του Λαμπαδιστή ξανακτίστηκε στις αρχές του 18 ου αιώνα εκτός από το Βορειοανατολικό στήριγμα και καμάρα πάνω από τον τάφο του Αγίου – όπου φυλάσσεται η κάρα σε ασημένια θήκη. Η αρχική εκκλησία ήταν του 12ου αιώνα. Ο Ρώσσος Μοναχός Βασίλειος Barsky που επισκέφθηκε το Μαναστήρι το 1735 μας πληροφορεί ότι τότε είχε 10 μοναχούς. Ο νάρθηκας κτίστηκε τον 15ο αιώνα λόγω του μεγάλου αριθμού των προσκυνητών που προσέρχονταν στο θαυματουργό Άγιο, και ιστορήθηκε με τις συνήθεις σε νάρθηκες, τοιχογραφίες: θαύματα του Χριστού, Δευτέρα Παρουσία, κ.α. Ο ζωγράφος σύμφωνα με επιγραφή, είχε έρθει από την Κωνσταντινούπολη, μετά την άλωση το 1453, Η τεχνοτροπία του όμως είναι περισσότερο λαϊκού χαρακτήρα. Αξιοσημείωτα είναι τα πορτρέτα των δωρητών. Ο ζωγράφος σύμφωνα με επιγραφή, είχε έρθει από την Κωνσταντινούπολη, μετά την άλωση το 1453, Η τεχνοτροπία του όμως είναι περισσότερο λαϊκού χαρακτήρα. Αξιοσημείωτα είναι τα πορτρέτα των δωρητών. Στο λεγόμενο παρεκκλήσιο του Ακάθιστου Ύμνου διατηρείται η πληρέστερη σειρά Ιταλοβυζαντινών τοιχογραφιών του τέλους του 15ου αιώνα, με ελληνικές επιγραφές, που συνδυάζουν στοιχεία της κλασικής βυζαντινής περιόδου και της Ιταλικής Αναγέννησης στην τελειότερη έκφρασή της. Κύριο θέμα είναι η εικονογραφική απόδοση των 24 οίκων του Ακάθιστου Ύμνου, στα κάτω μέρη της καμάρας και στους πλευρικούς τοίχους. Η σκηνή των Μάγων είναι πραγματικό αριστούργημα. Ενώ το τοπίο παραμένει Ελληνιστικό Βυζαντινό, η τρισδιάστατη απόδοση των έφιππων Μάγων θυμίζει Ιταλική Φλωρεντιανή ζωγραφική. Ο Έλληνας ζωγράφος θα πρέπει να είχε μαθητεύσει στην Ιταλία.”